Thực hiện nhiệm vụ của Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh Sơn La” năm 2023 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển KT-XH vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi giai đoạn 2020 -  2025, ngày 19/11, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Sơn La phối hợp với UBND huyện Phù Yên tổ chức trình diễn, tái hiện, tư liệu hóa di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội Mợi của đồng bào dân tộc Mường tại bản Cù 1, xã Huy Tân, huyện Phù Yên.

Lễ hội Mợi của đồng bào dân tộc Mường xuất phát điểm từ xã Mường Bang, Mường Thải huyện Phù Yên, trong quá trình giao lưu văn hóa giữa các vùng, lễ hội Mợi được lan tỏa sang các vùng: Huy Tân, Tân Lang, Huy Thượng… nơi có đông đồng bào Mường sinh sống. Lễ hội Mợi là một loại hình tín ngưỡng dân gian của dân tộc Mường từ ngày xưa, trong quá trình đổi mới, lễ hội Mợi cùng với một số loại hình tín ngưỡng khác của các dân tộc Việt Nam, dần dần được bảo tồn và phát huy trở lại.

Lễ hội Mợi là Lễ hội có ý nghĩa quan trọng đối với người Mường; Lễ hội có ý nghĩa cầu bình an, mùa màng bội thu; Việc tổ chức lễ hội nhằm tỏ lòng tôn kính và cảm ơn đối với tổ Mợi đã phù hộ cho mọi người khỏe mạnh, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, bản mường no ấm. Đồng thời, tưởng nhớ công lao của thổ công, thổ địa... đã có công xây dựng, khai khẩn mở mang đất, gìn giữ, phát triển bản làng và tưởng nhớ tới tổ tiên những người có công sinh thành. Đây cũng là dịp để người dân trong Cù 1, xã Huy Tân, huyện Phù Yên được gặp gỡ giao lưu, học hỏi, trao đổi kinh nghiệm chuẩn bị cho một năm mới bắt đầu...

Thông qua buổi trình diễn, tái hiện, tư liệu hóa di sản văn hóa phi vật thể lễ hội Mợi của người Mường nhằm bảo vệ di sản, đảm bảo sự tôn trọng đối với di sản văn hóa lễ hội Mợi của người Mường, góp phần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của di sản đối với công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc của cấp ủy, chính quyền, các cơ quan quản lý và nhân dân trên địa bàn.

PV bà Mùi Thị Xuân, Chủ tịch UBND xã Huy Tân, huyện Phù Yên: “Lễ hội Mợi là một lễ hội truyền thống rất đặc sắc của dân tộc Mường và trong thời gian tới để bảo tồn giữ gìn và phát huy lễ hội Mợi thì Ủy ban nhân dân xã Huy Tân sẽ phối hợp với các ngành chức năng củng cố hồ sơ cũng như bảo tồn phát huy các phong tục rất là đặc sắc của lễ hội mợi để gìn giữ đến sau này cho thế hệ sau thế hệ trẻ sẽ biết được phong tục tập quán tốt đẹp cũng như cái ý nghĩa của lễ hội này”.

Lễ hội Mợi tại Cù 1, xã Huy Tân, huyện Phù Yên được tái hiện lại gồm phần lễ và phần hội được tổ chức đan xen nhau. Từ sáng sớm, thầy Mợi và các con nuôi chuẩn bị mâm lễ cúng. Vào lễ, thầy Mợi dùng lời đang, hát ví truyền thống của dân tộc Mường mời tổ tiên Mợi tự trên trời xuống trần gian, sau đó mời tổ tiên bên nội, bên ngoại, thần thổ địa, thần sông, thần núi cùn với tổ Mợi về hưởng lễ, hương hoa, phù hộ cho con cháu khỏe mạnh, làm ăn phát đạt, bản Mường no ấm. Sau khi cúng xong tổ Mợi, các con nuôi mang các mâm lễ đến để dâng lên tạ ơn thầy mợi. Sau đó, thầy Mợi tiếp tục làm lễ cầu cho con nuôi của mình khỏe mạnh, gia đình hạnh phúc, ăn nên làm ra; Kết thúc, thầy Mợi sẽ báo cáo với tổ tiên Mợi rằng dân bản đã vui lễ hội xong, xin phép dùng điệu múa trâu tiễn tổ Mợi về trời.

Thầy Mợi và các con nuôi chuẩn bị mâm lễ cúng.

Phần hội với các điệu múa Mợi như: múa khăn, múa trâu, múa kiếm, múa trồng bông dệt vải. Các động tác ngôn ngữ của múa Mợi đều phản ánh cuộc sống lao động cần cù, sáng tạo của nhân dân. Theo truyền thống, múa Mợi diễn ra liên tục trong suốt thời gian tổ chức lễ hội và được lặp lại nhiều lần, tùy thuộc vào từng nhóm người tham gia; Âm nhạc sử dụng trong các bài múa được tạo nên từ những vật liệu đơn giản như ống tre, ống nứa để gõ làm nhịp. Ngoài ra, còn sử dụng bộ gõ như trống, chiêng, đuống, chám chọc, tạo không khí vui tươi, rộn ràng.

Điệu múa Mợi như: múa khăn, Âm nhạc sử dụng trong các bài múa được tạo nên từ những vật liệu đơn giản như ống tre, ống nứa để gõ làm nhịp

PV chị Hà Thị Yến bản Cù 1, xã Huy Tân, huyện Phù Yên: “Em là người dân tộc Mường em rất tự hào về mình là dân tộc có bản sắc văn hóa rất đặc sắc trong đó có lễ hội Mợi và lễ hội Mợi ngày em đã chủ động tìm hiểu trước khi còn bé sau này em sẽ chủ động tìm hiểu nhiều hơn nữa về lễ hội Mợi và có con cháu thì em sẽ truyền lại”.

Ngày nay, Lễ hội Mợi đang dần bị mai một và đứng trước nguy cơ bị lãng quên; Phục dựng lễ hội Mợi, người dân được đáp ứng nhu cầu hưởng thu văn hóa tinh thần, văn hóa tâm linh lành mạnh, đồng thời trở thành tư liệu quý để tuyên truyền, quảng bá những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của địa phương đến bạn bè trong và ngoài tỉnh.

PV ông Lê Hồng Cảnh, Phó trưởng Phòng Quản lý Văn hóa, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Sơn La: “Hàng năm thì sở văn hóa cũng kết hợp với phòng văn hóa Trung tâm truyền thông văn hóa các huyện thành phố phục dựng lại rất nhiều lễ hội đặc sắc của các dân tộc trên địa bàn tỉnh Sơn La như: Tết xíp xí, lễ hội đua thuyền ở Quỳnh Nhai, lễ hội Mợi… Trong những năm qua thì Sở văn hóa thể thao du lịch cũng đã làm được rất nhiều công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể trên địa bàn tỉnh Sơn La các huyện thành phố nhằm phục dựng bảo tồn gìn giữ những giá trị văn hóa tốt đẹp của các dân tộc đặc biệt là dân tộc Thái, dân tộc Mường, dân tộc La Ha và một số lễ hội khác đang cần được bảo vệ khẩn cấp”.

Bài, ảnh: Lan Anh - Trung tâm TT-VH Phù Yên